چکيده

مقدمه امروزه محیط سازمان¬ها بیش از هر زمان دیگری پیچیده، پویا و متحول شده است و دگرگونی¬ها یکی پس از دیگری مدیران را با چالش¬های جدیدی روبه¬رو می¬سازد [ 1]. از این‌رو می‌توان گفت ما در دورانی زندگی می‌کنیم که در آن پیشرفت‌های فن‌آوری سریع، و در نتیجه تغییرات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اجتناب‌ناپذیر است [2 ]. به عبارتی دنیای امروز، دنیای تغییرات شتاب¬زا و عدم اطمینان نسبت به آینده است. تغییراتی که اگر سازمان خود را با آن¬ها وفق ندهد، چه بسا به ورطه¬ی نابودی کشانده خواهند شد [3 ]. از این‌رو به نظر می‌رسد به منظور غلبه بر این شرایط نامطمئن و تغییرات سریع، یکی از راه‌های که پیش‌روی مدیران قرار دارد توانمندسازی کارکنان است [4 ]. توانمندسازی، ظرفیت¬های بالقوه انسان¬ها را برای بهره¬گیری از توانایی¬های پایان‌ناپذیرش در صحنه عمل فعال می¬سازد [5 ]. و این ظرفیت¬های بالقوه¬ را در اختیار سازمان¬ها می¬گذارد و اگر سازمان¬ها بخواهند در دنیای پیچیده و پویای امروزی ادامه حیات دهند به این نیروهای بالقوه نیازمندند [ 6]. توانمندسازی دارای رویکردهای است که یکی از آن‌ها، توانمندسازی روانشناختی است که به معنی برآورده ساختن نیازهای استقلال و خودتعیینی کارکنان جهت ارتقای انگیزش درونی و افزایش احساس خودکارآمدی آن‌ها می‌باشد[7 ].  یکی از این مهمترین عوامل تاثیر گذار در بهبود توانمد سازی روانشناختی رهبری معنوی است. در واقع رهبر معنوي با ويژگي‌هاي منحصر به‌فرد خود چشم‌اندازي از آينده سازمان ايجاد كرده و به گونه‌اي در كاركنان نفوذ مي‌كند كه آنان به تحقق چشم‌انداز سازمان ايمان آورند و به آينده سازمان اميدوار باشند. به اين ترتيب انگيزه دروني كاركنان را براي تلاش بيشتر افزايش مي‌دهند [ 8]. بنابراين رهبران معنوي با ايحاد چشم‌انداز و ارزش‌هاي مشترك براي كاركنان موجبات توانمندي فردي، تيمي و سازماني آنان را فراهم كرده كه در نهايت سطح رفاه زيستي و سلامتي و تندرستي كاركنان افزايش خواهد يافت [ 4].  در همین راستا پژوهش‌های چندی نیز ارتباط رهبری معنوی و توانمندسازی کارکنان را (صفری، 1393؛ شعبانی‌بهار و همکاران، 1392؛ آموزگار، 1390؛ ضیائی، نرگسیان و آیباغی، 1387) به طور مستقیم مورد تأیید قرار داده‌اند[9، 10، 11، 4 ]. حال با توجه به مطالبی که ذکر گردید و در واقع با توجه به اهمیت توانمندسازی کارکنان در سازمان‌های امروزی، که برای رویارویی با تغییرات شتاب‌زا و در حال گسترش دنیای کنونی یک امر ضروری و حیاتی است پژوهش حاضر به بررسی رابطه رهبری معنوی با توانمندسازی روانشناختی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان کردستان می‌پردازد. با این رویکرد مهم‌ترین سوال پژوهش حاضر این است که چه ارتباطی بین رهبری معنویبا توانمندسازی روانشناختی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان کردستان وجود دارد؟ روش شناسی پژوهش این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش به صورت توصیفی – همبستگی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان کردستان مشتمل بر 84 نفر بود. با توجه به تعداد کم افراد جامعه از روش سرشماری استفاده گردید و پرسشنامه بین همه کارکنان توزیع گردید. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه رهبری معنوی فرای و همکاران (2005)، و پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی وتن و کمرون (1998)  بود. روایی صوری - محتوایی پرسشنامه‌ها با استناد به نظر متخصصان، بررسی و تأیید شد. همچنین جهت بررسی پایایی پرسشنامه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آلفا برای پرسشنامه رهبری معنوی، 945/0، و برای پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی، 922/0 محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز از آزمون t تک ‌نمونه‌ای، آزمون t برای دو گروه مستقل، آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه، تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی LSD استفاده شد. نتایج جهت بررسی رابطه بین رهبری معنوی و ابعاد آن با توانمندسازی روانشناختی و ابعاد آن، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. بر مبنای نتایج جدول شماره 1، ضریب همبستگی بین رهبری معنوی و توانمندسازی روانشناختی 710/0 است که این میزان همبستگی، در سطح 01/0 معنادار است؛ بنابراین مشخص می‌شود که رابطه مثبت و معناداری بین رهبری معنوی و توانمندسازی روانشناختی وجود دارد. و با توجه به مقدار ضریب همبستگی می‌توان گفت همبستگی بالایی بین آن‌ها وجود دارد. نتایج جدول 1 همچنین نشان می‌دهد که همه ابعاد رهبری معنوی رابطه مثبت و معناداری با توانمندسازی روانشناختی داشته‌اند. در این میان بعد چشم‌انداز بیشترین همبستگی را با متغیر توانمندسازی روانشناختی داشته است. در نهایت، بررسی ارتباط بین ابعاد رهبری معنوی و ابعاد توانمندسازی روانشناختی نیز گویای آن است که رابطه سه بعد نوع‌دوستی، عضویت و بازخورد با احساس شایستگی و همینطور بعد نوع‌دوستی با احساس مؤثر بودن، معنادار نیست اما ارتباط سایر ابعاد رهبری معنوی با ابعاد توانمندسازی روانشناختی، مثبت و معنادار است. بحث و نتیجه‌گیری نتایج پژوهش نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین رهبری معنوی و توانمندسازی روانشناختی کارکنان وجود داشت. نتایج همچنین نشان داد که همه ابعاد رهبری معنوی رابطه مثبت و معناداری با توانمندسازی روانشناختی کارکنان داشتند. این نتایج هم‌سو با یافته‌های صادقی و همکاران (1394)، صفری (1393)، شعبانی‌بهار و همکاران (1392)، آموزگار (1390)، ضیائی و همکاران (1387) و خوش‌پنجه و همکاران (2012) بود [12، 9، 10، 11، 4 ]. در تبیین نتایج پژوهش مبنی بر ارتباط مثبت و معنادار رهبری معنوی با توانمندسازی روانشناختی می‌توان گفت از آن‌جا كه رهبري معنوی مفاهيم و ارزش‌هايي همچون نوع‌دوستی، ایمان، عضویت، تعهد و بازخورد را در بر دارد، وجود این ارزش‌ها در سازمان می‌تواند باعث افزایش حس مشارکت افراد، حس مسئولیت افراد و افزایش حس شایستگی و رشد اعتماد در میان کارکان گردد. بنابراین وجود رهبری معنوی در سازمان باعث شکل‌گیری اعتقادات معنوی و ایمان به کار می‌شود و این امر به عنوان یک محرک درونی در کارکنان باعث توسعه آن‌‌ها و همچنین افزایش مسئولیت‌پذیری آن‌ها می‌شود. بنابراین با افزايش و رشد مؤلفه‌هاي رهبري معنوی در سازمان مي‌توان انتظار داشت كه توانمندسازی روانشناختی در میان کارکنان افزایش یابد. و لذا منطقی به نظر می‌رسد که نتایج پژوهش، حاکی از رابطه بین رهبری معنوی و توانمندسازی روانشناختی باشد. که این امر در اداره کل ورزش و جوانان استان کردستان با توجه به یافته‌های پژوهش نیز مشهود بود.