Abstract

یکی از ویژگی‌های تغییر اقلیم، تغییر تداوم فصل خشک است. طبق تعریف انجمن هواشناسی ایالات متحده آمریکا دوره‌های تکراری از کمینۀ بارش در طی سال که دست کم یک ماه به طول انجامد، «فصل خشک» گفته می‌شود. تداوم فصل‌های خشک و مرطوب به لحاظ شدت و فراوانی رویدادهای بارشی و نیز به لحاظ انعکاس پدیدۀ تغییرات آب و هوایی و همچنین به لحاظ این که بر فراسنج‌های دیگر آب وهوایی تاثیر می‌نهند، از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. دراین پژوهش از داده های شبکه ای بارش روزانۀ کشور از ابتدای سال 1340 تا انتهای سال 1389 با تفکیک مکانی 15 در 15 کیلومتر استفاده شد تا برخی ویژگی‌ها و نیز روند بلند‌مدت فصل خشک کشور وارسی و بررسی شود. بدین‌منظور از روش‌های آمار کلاسیک و آمار مکانی استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که در بیشتر نواحی کشور روند کاهشی بارش سالانه تا 2 میلی‌متر است. فصل خشک در ایران (بجز در در شمال‌غرب کشور، زاگرس مرتفع و جنوب‌شرق) عمدتاً به شکل پیوسته و در یک فصل رخ می‌دهد. توزیع مکانی میانگین بلندمدت فصل خشک نشان داد که طولِ فصل خشک تابعی از عرض‌جغرافیایی و ارتفاع است. طول فصل خشک عموماً از جنوب به سمت شمال کاهش می‌یابد، اما آرایش ناهمواری‌ها جهت‌گیری عمومی طولانی‌ترین فصل خشک را متاثر ساخته‌است. از این‌رو نواحی هم طول فصل خشک به موازات مدارات شکل نگرفته‌اند، بلکه به‌صورت اریب از جنوب‌شرق به شمال‌غرب کشیده شده‌اند. روند تغییرات طول فصل خشک نشان داد که پهنۀ توام با افزایش طول فصل خشک حدود 77/2 درصد و پهنۀ توام با کاهش فصل خشک 22/8 درصد از سرزمین ایران را دربر می‌گیرد. تغییرات طول فصل خشک را می توان به عوامل متعددی نسبت داد. در این زمینه تغییرات جایگاه پرفشار جنب حاره و نیز تغییر مسیر چرخندها را می‌توان از عوامل بسیار موثر بشمار آورد.