Abstract

آلودگی هوا، به‏ویژه در کلان‏شهرها، اهمیت قابل توجهی دارد. از عوامل تشدیدکنندة این مشکل شهری شرایط جوی و تیپ‏های هوایی حاکم بر شهرهاست. تبریز از جمله کلان‏شهرهای کشور است که با شرایط حاد آلودگی هوا مواجه است. هدف اصلی از این پژوهش بررسی رابطۀ شرایط جوی و تیپ‏های هوایی تبریز در تشدید آلاینده‏های هواست. بدین‏منظور، سه نوع داده استفاده شده است: اول، میانگین داده‏های ساعتی گازهای آلایندة جو جهت بررسی آلودگی جو؛ دوم، میانگین داده‏های روزانة هواشناسی برای استخراج تیپ‏های هوایی؛ سوم، داده‏های بازکاوی‏شدة مرکز ملی پیش‏بینی محیط و مرکز ملی پژوهش‏های جوی ایالات ‏متحدة امریکا برای وارسی الگوهای جوی توأم با تیپ‏های هوایی به‏کار گرفته شد. نتایج بررسی تیپ‏های هوایی توأم با روزهای آلوده نشان داد باد غالب جنوب غربی– شمال ‏شرقی با سرعت کم است که حاصل استقرار مرکز پُرفشار اروپا و سیبری در شمال‏ غربی و شمال ‏شرقی ایران و استقرار مرکز کم‏فشار روی دریای خزر بوده است و توأم با حرکت هوا از مناطق پُرفشار به منطقة کم‏فشار به‏صورت ساعت‏گرد و همراه تکوین جریانات جنوب ‏غربی بوده است. روزهایی که آلایندة PM10 به شدیدترین میزان رسیده است بر روی منطقۀ مورد مطالعه در تراز 1000 هکتوپاسکال مرکز کم‏فشار و در تراز 500 هکتوپاسکال جریانات مداری حاکم است. باد تراز دریا و 500 هکتوپاسکال به‏صورت جنوب غربی و غربی است. از آنجا که صنایع در غرب تبریز قرار دارند، کم‏فشار مذکور در ارتباط با سامانه‏های مجاور آلودگی صنایع را به مرکز شهر هدایت می‏کند.