چکيده

از مهمترین عوامل تأثیرگذار در وقوع ناهنجاری های اجتماعی، ویژگی های مکانی و تسهیلات محیطی محل وقوع بزهکاری است. شکل و نوع کاربری ها و رابطه بین توزیع آنها در سطح شهر در وقوع انواع جرایم تأثیر دارد از سوی دیگر توزیع نامتعادل کاربری اراضی در سطح شهر سبب توزیع ناموزون جمعیت و فعالیتها می­گردد و این موضوع در کاهش نظارت های اجتماعی و افزایش بزهکاری مؤثر است. در مقاله حاضر نوع و میزان کاربری اراضی شهری در شکل گیری الگوهای فضایی بزهکاری مورد مطالعه قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی، تحلیلی است و جامعه آماری تحقیق که به روش تمام شماری انتخاب شده است، جامعه آماری این پژوهش مجموعه جرایم قاچاق و سوءمصرف مواد مخدر است که در دوره زمانی پژوهش (فروردین تا اسفند 87) در محدوده بخش مرکزی شهر تهران به وقوع پیوسته است و به عنوان یک واقعه مجرمانه در مراکز انتظامی تهران بزرگ ثبت و برای آن پرونده و سابقه تشکیل شده است. نتیجه بررسی نشان می دهد یکی از مهمترین مشکلات بخش مرکزی شهر تهران عدم اجرای صحیح اصول برنامه ریزی کاربری اراضی شهری و عدم توزیع متعادل کاربری های در این بخش است. این امر سبب تمرکز بالای ناهنجاری­های اجتماعی در برخی کاربری­ها به ویژه کاربری تجاری و خدماتی شده است. تراکم بالای جمعیت و فعالیت ها ازدحام و شلوغی جمعیت در طول روز در این کاربری ها و در خیابان های مجاور آنها سبب شکل گیری کانون های تمرکز بزهکاری در این محدوده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد اقداماتی همچون توانمندسازی ساخت و سازهای کالبدی و ساماندهی الگوهای کاربری اراضی در بخش مرکزی و مدیریت بهینه فعالیت ها در بخش مرکزی تهران و در مجموع کاهش تنگناها و مشکلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی این بخش تأثیر بسزایی در کاهش بزهکاری در بخش مرکزی تهران دارد. واژگان کلیدی: بزهکاری، کاربری اراضی، الگوی فضایی، بخش مرکزی تهران.