چکيده

بروز انواع ناهنجاری‌های اجتماعی و از همه مهمتر وقوع جرایم مرتبط با مواد مخدر یکی از مشکلات مهم کشور در مقطع کنونی و یک دغدغه برای دست‌اندرکاران قضایی و انتظامی کشور است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل جغرافیایی جرایم سوءمصرف و قاچاق مواد مخدر در استان کرمانشاه کوشیده است، گامی نو در عرصه پیشگیری محیطی بزهکاری و در جهت تأسیس سامانه­های اطلاعاتی مکان مرجع برای تحلیل بزهکاری در کشور بردارد. نقشه­ها و نمودارها و سایر اطلاعات مندرج در این مقاله که با استفاده از فناوری سامانه­های اطلاعات جغرافیایی و نرم­افزارهای تخصصی تحلیل بزهکاری تدوین شده است، با هدف تشخیص الگوهای فضایی، مکانی توزیع فعالیت­های غیرقانونی مرتبط با مواد مخدر در استان مورد مطالعه به عنوان بخشی از پهنه سرزمین ایران تهیه شده است. همچنین پایگاه داده مکانی جرایم مورد بررسی نیز در این محیط طراحی و اجرا شده است. افزون بر این تلاش شده است تا این پژوهش حاوی اطلاعات جامعی از بزه مورد مطالعه، رابطه محل سکونت و فعالیت مجرمین با محل ارتکاب بزه آنها، نسبت جرایم با جمعیت هر بخش و شهرستان استان و سکونتگاههای شهری و روستایی استان باشد. مطابق یافته­های این پژوهش، توزیع مجموعه جرایم سوءمصرف، تهیه، توزیع، خرید و فروش، حمل و نگهداری مواد مخدر در نیمه شرقی استان کرمانشاه بسیار بیشتر از نیمه غربی  این استان است. در بین شهرستان­های استان، با اختلافی فاحش، بیشترین میزان جرایم سوءمصرف و قاچاق مواد مخدر در شهرستان کرمانشاه رخ داده است. بررسی ارتکاب مجموعه جرایم مرتبط با مواد مخدر در مجموعه سکونتگاههای شهری و روستایی استان نیز نشان می­دهد، در نقاط شهری به دلیل تعدد و تنوع جمعیت نسبت به نقاط روستایی این جرایم بسیار بیشتر رخ داده است. گفتنی است شهر کرمانشاه به عنوان مرکز استان و با توجه به نقش و عملکرد قوی­تر ارتباطی، اجتماعی و اقتصادی در سطح استان نقش تأمین و توزیع کننده اصلی مواد مخدر را برای دیگر شهرستان­های استان دارد و به عکس مردم و ساکنین دیگر شهرها و شهرستان­های استان بیشتر سوءمصرف کننده و معتاد به این مواد هستند. به نظر می­رسد اولويت بخشي به راهبردهاي پيشگيرانه، اتخاذ راهکارهای فرهنگی- آموزشی با هدف پیشگیری، تشویق مردم به مشارکت در امر پیشگیری از وقوع جرم، اولویت بخشی فعالیت های پلیس مبتنی بر فناوری های نو از جمله مهمترین راهکارهای مؤثر در کنترل بزهکاری در استان کرمانشاه است. واژگان کلیدی: سوءمصرف و قاچاق مواد مخدر، سامانه اطلاعات جغرافیایی، تحلیل بزهکاری، الگوی مکانی بزهکاری، کرمانشاه