چکيده

وﺟﻮد واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ و روﻳﺪادﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻗﻠﻴﻤﻲ ، زﻣﻴﻨﺔ ﻛﺎرﺑﺮد « داﻧﺶِ اﺣﺘﻤﺎل » را در اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮده اﺳـﺖ ﻪ ﺑـ ؛ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي اﺑﺰارﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻮﺟﻴـﻪ و ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﺑﻬﺘـﺮي دارد. ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺣﺘﻤﺎل در اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ ، رﻓﺘﺎر ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌـﻲ را ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨـﺪ اراﺋﻪ و ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻣﺪﻳﺮان و آﻳﻨﺪه ﻧﮕﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰان ﻛﻤﻚ ﻣﻲ .ﻛﻨﺪ ﻳﻜﻲ از روﻳﻜﺮدﻫﺎ و ﺿﺮورت ﻫـﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ، ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﭼﻨﺪ روﻳﺪاد درارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ. ﺷـﺎﻧﺲ وﻗـﻮع ﻳـﻚ روﻳـﺪاد ﺑـﻪ ﺷـﺮط وﻗـﻮع روﻳﺪادي دﻳﮕﺮ را «اﺣﺘﻤﺎل ﺷﺮﻃﻲ» ﮔﻮﻳﻨﺪ . در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎرﺷﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان، ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ دﻣﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت؛ ﻳﻌﻨﻲ: اﺣﺘﻤﺎل ﺷﺮﻃﻲ ﺣﺎﻻت ﺑﺎرش ﺑﻪ ﺷﺮط وﻗﻮع ﺣﺎﻻت دﻣﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ، از دﻳﺪهﺑﺎﻧﻲﻫﺎي روزاﻧﺔ دﻣﺎ و ﺑﺎرش ﭘﺎﻳﮕﺎه دادهاي اﺳﻔﺰاري ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮﺷﻪاي و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﻠﻴﺪوﺳﻲ و روش ادﻏﺎم وارد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ اراﺋﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪ . ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺳﻪ ﭘﻬﻨﺔ اﺻﻠﻲ ﺷﻤﺎﻟﻲ، ﻣﺮﻛﺰي و ﺟﻨﻮﺑﻲ در ﻛﺸﻮر ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ، ﻫﻔﺖ زﻳﺮﮔﺮوه ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﺧﻲ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎل ﺷﺮﻃﻲ ﺑﺎرش ﺑﻪ ﺷﺮط ﺣﺎﻻت دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﭘﻬﻨﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ. ﻫﺮﻳﻚ از ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ و زﻳﺮ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ، ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪة ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮآن اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو ، ﻣﻲ ﺗﻮان روش ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ دراﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ را روﻳﻪ اي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ داﻧﺴﺖ . واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي: اﺣﺘﻤﺎل ﺷﺮﻃﻲ، ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮﺷﻪ اي، ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي، ﺣﺎﻻت دﻣﺎ و ﺑﺎرش