چکيده

تعامل عميق، پيچيده و مداوم بارش با ساير عناصر و عوامل اقليمي سبب تغيير و تنوع اين عنصر در بعد زمان و مکان و نيز جلب توجه و هدايت مطالعات اقليم شناسان و حتي علوم مرتبط با اقليم شناسي شده است. يکي از رويکردهاي مطالعاتي، توصيف تنوع مکاني بارش بر اساس آماره هاي مکاني است. بدين دليل نياز شناخت مبادي و مباني اين قبيل مطالعات از ضرورت هاي اولين در اقليم شناسي است. در مطالعه حاضر هدف بر اين است که ضمن معرفي مباني آمار مکاني، با استفاده از روش هاي آماري، رفتار عمومي بارش ايران زمين در امتداد مکان ارائه گردد. دراين راستا از داده هاي بارش روزانه 1437 ايستگاه همديد، اقليم شناسي و باران سنجي از 1/1/1340 تا 11/10/1383 استفاده شده است. در ابتدا بر اساس روش کريجينگ پراکندگي مکاني بارش مورد بحث قرار گرفت. سپس سه مشخصه اندازه هاي توزيع مکاني، همبستگي مکاني و مدل سازي رگرسيوني در معرض توجه قرار گرفت. نتايج نشان داد که مرکز ثقل (گرانيگاه) بارش هاي سالانه در مختصات 34o41’ شمالي و 50o58’ شرقي رخ مي دهد. تغييرات مکاني اين مرکز ثقل در مسير سامانه هاي عمده بارش ايران زمين است. ناپايستگي مکاني مرکز ثقل در راستاي محور شمال غرب جنوب شرق و گوياي جابه جايي بيش تر اين مرکز در امتداد مذکور است. همبستگي مکاني گوياي رابطه مکاني در شعاع حدود 12 کيلومتري است. مدل برازنده بر داده هاي مکاني گوياي بزرگي اثر شيب و جهت گيري آن بر ميزان بارش است. كليد واژه: تغييرنما، ساختار مکاني، مرکز ثقل بارش، مدل سازي مکاني، همبستگي مکاني