چکيده

چکيده مقاله: بخار آب به عنوان مهم‌ترين گاز گلخانه‌ای نقش مؤثری در گرمايش زمين ايفاء می‌کند. از اين رو شناخت وضعيت اين عنصر اقليمی در مناطق جمعيتی می‌تواند نقش مهمی در بررسی آسايش اقليمی يک منطقه داشته باشد. لذا در اين پژوهش ابتدا به بررسی خودهمبستگی فضايی و شناسايی الگوی رفتاری مقادير فشار بخار آب در جنوب و جنوب‌غرب ايران با استفاده از تکنيک تحليل اکتشافی داده‌های فضايی (ESDA) و آماره موران محلی پرداخته شده است و سپس تأثيرات اين عنصر مهم اقليمی در کانون‌های جمعيتی مورد بحث قرار گرفته است. در اين راستا از داده‌های فشار بخار آب 78 ايستگاه سينوپتيک موجود در پهنه جغرافيايی جنوب و جنوب‌غرب ايران با طول دوره آماری مناسب و بالاترين درجه تفکيک زمانی بهره گرفته شد. برای انجام تحليل‌های خودهمبستگی ابتدا محدوده مطالعاتی با توجه به بهينه‌ترين تفکيک مکانی، به ياخته‌های 9×9 کيلومتر (3338 ياخته) تقسيم‌ گرديد. سپس مقادير فشار بخار آب به صورت ميانگين ماهانه، سالانه و دهه‌ای برای هر ياخته و با استفاده از نرم‌افزار MATLAB استخراج شد. نتايج تحليل خودهمبستگی فضايی طی سه دهه گذشته (2010-1981) حاکی از تقويت خوشه‌های فشار بخار آب زياد (بالا- بالا) و تضعيف خوشه‌هايی با مقادير پايين (پايين- پايين) است. ايجاد خوشه‌های بالا-بالا فشار بخار آب در حاشيه خليج‌فارس (به‌خصوص در استان بوشهر) و از بين رفتن مقادير پايين- پايين در بخش‌های جنوبی زاگرس قابل مشاهده است. بررسی و مقايسه پراکندگی فضايی خوشه‌های بخار آب با خوشه‌های دمايی به عنوان يکی از مهم‌ترين پارامترهای تأثيرگذار بر روی فشار بخار آب، حاکی از خودهمبستگی مثبت و معنی‌دار در دوره مورد مطالعه بود. بنابراين، با توجه به اثر گذاری مستقيم و غير مستقيم فشار بخار آب بر فعاليت های انسان و همچنين محيط طبيعی به عنوان بستر فعاليت های انسانی، استقرار جمعيت در کانون‌ها و مراکز جمعيتی مناطق مورد مطالعه، متأثر از نوسانات فشار بخار آب خواهد بود و اين روند در آينده مشهودتر خواهد بود. واژه‌های کلیدی: آمار مکانی، خودهمبستگی فضايی، دما، فشار بخار آب، موران محلی، جمعيت.،