چکيده

بافت فرش دستباف یکی از فعالیت‌های مهم خارج از مزرعه و منبع معیشت خانوارهای روستایی ایران به شمار می‌رود. دولت به منظور حمایت از قالی‌بافان بدون کارفرما و اعضای خانوار آن‌ها، همچنین تأمین آتیه قالی‌بافان در قبال فوت، حوادث ناشی از کار، ازکارافتادگی و بازنشستگی، قالی‌بافان خانگی را بیمه کرده است. با وجود این، بخش قابل توجهی از بافندگان تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‏اند. هدف این مقاله تحلیل چالش‌ها و مشکلات پیش‌روی بافندگان در پذیرش بیمه قالی‌بافی و استفاده از آن است. پژوهش از طریق روش‌شناسی مطالعه موردی و پیمایش در 23 روستای شهرستان زنجان انجام شد. در مطالعه موردی از فنون کیفی گردآوری داده‌ها از قبیل تحلیل اسناد، گروه‌های متمرکز و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته استفاده شد و 90 خانوار روستایی بافنده فرش ابریشم و کنشگران بازار فرش ابریشم در آن مشارکت کردند. در پیمایش، از 265 خانوار فرش‌باف ابریشمی به تصادف مصاحبه ساختارمند شد. نتایج نشان داد که در 23 روستای مورد مطالعه، 3/85 درصد خانوارهای فرش‌باف ابریشمی بیمه نشده و فقط 7/14 درصد بیمه شده بودند. نسبت بافندگان بیمه‌شده در بخش‌های مختلف شهرستان زنجان متفاوت بود و فاصله روستا تا شهر تأثیر منفی بر معرفی و پذیرش بیمه داشت. در مناطق روستایی دورافتاده، وابستگی معیشت خانوارها به بافت فرش بیشتر بود، ولی این دور افتادگی موجب کاهش پوشش بیمه برای این بافندگان شده بود. بافندگان روستایی با سه نوع چالش مهم در بیمه شدن روبه‌رو بودند: 1)ناتوانی مالی بافندگان، 2)شفافیت‌نداشتن اتحادیه فرش دستباف روستایی، 3)مشکلات قوانین بیمه