حضرت زينب كبري(س) در سال ششم هجري پس از صلح حديبيه و دو سال پس از تولد حماسه ساز نهضت عاشورا؛ حضرت امام حسين (ع) در روز پنجم جمادي الاول سال پنجم يا ششم هجرت در مدينه منوره ديده به جهان گشود.
اين در گرانبهاي نبوي و علوي پس از مادرش، مظهر وجودي پيامبر(ص)، علي(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسين(ع) گرديد، و به حق ايشان را زينب يعني زينت پدر ناميدند.
او در خانواده اي كه به طهارت و پاكي شهرت داشت، ديده به جهان گشود؛ همان محفلي كه آيه «انما يريد ا... ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا» همواره بر عصمتش صحه مي گذارد، خانواده اي كه ملائكه غبار در و ديوارش را به تبرك بر ديدگان مي نهند و بر آن مباهات مي كنند. او را ام كلثوم كبري و صديقه صغري مي خواندند ضمن آنكه نسب نبوي ، تربيت علوي و لطف خداوندي از او فردي با خصوصيات و صفات برجسته ساخته بود، به گونه اي كه با عنوان «عقيله بني هاشم» نيز خطاب مي گرديد.
تولد عقيله بني هاشم با سفر پيامبر(ص) همزمان شده بود، از اين روي مادرش فاطمه(س) از علي(ع) خواست نامي براي اين نوزاد تعيين كند، اما پدر اين امر را به بازگشت پيامبر(ص) واگذار كرد. وقتي پيامبر از سفر برگشت ضمن ابراز خشنودي و خرسندي فرمود: «فرزندان فاطمه فرزندان من هستند،اما خداوند، خود درباره آن تصميم مي گيرد». جبرييل امين الهي نازل شد و سلام خداوند را به رسول پاكش ابلاغ كرد و گفت : باري تعالي مي فرمايد: «نام اين دختر را زينب بگذار كه اين نام را در لوح محفوظ نوشته ام» آن گاه رسول خدا زينب را در آغوش گرفت ، بوسيد و فرمود: «به همه سفارش مي كنم اين دختر را احترام كنيد كه او نيزهمچون خديجه است ».

لقب‌هاى حضرت زینب (س)

 1- عقیله. عقیله‌ى بنى هاشم. عقیلة الطالبین. عقیلة النساء. عقیله‌ى قریش. 2- زینب کبرى 3- صدیقه صغرى 4- عالمه غیر معلمه 5- عارفه 6- عامله 7- شریکة الحسین 8- شجاعة 9- محبوبه مصطفى 10- زاهده 11- باکیه.
زینب کبرى در سال هفدهم هجرى با پسر عموى خود، عبدالله بن جعفر بن ابى طالب ازدواج کرد و این ازدواج بر اساس اشاره‌اى که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله داشت، صورت گرفت زیرا که حضرت فرمود: «بناتنا لبنینا وبنونا لبناتنا» (1) . و ثمره این ازدواج چهار یا پنج فرزند به نام‌هاى محمد، جعفر، عون، على و ام کلثوم بود که دو تن از فرزندان آن حضرت به نام‌هاى «عون‌» و «محمد» در رکاب دایى گرامى‌شان امام حسین علیه السلام شهید شدند. حضرت زینب در طول سال‌هاى زندگى خود با حوادث و مصیبت‌هاى بسیار تلخى رو به رو شد تا آنجا که به «ام المصائب‌» شهرت یافت.
برخى از آن حوادث عبارتند از:
1- رحلت جد بزرگوارش، پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، در سال دهم هجرى - در سن پنج‌سالگى - . 2- پیدایش اختلاف درباره جانشینى پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله، در سال دهم هجرى که این خود از بزرگترین مصایب جهان اسلام است.
3- شهادت مادرش زهراى اطهر علیها السلام در سال دهم هجرى.
4- مشکلات و مصایب دوران خلافت على علیه السلام (جنگ جمل، صفین و نهروان در سال‌هاى سى و پنج تا چهلم هجرى) .
5- شهادت پدر بزرگوارش، على علیه السلام در سال چهلم هجرى.
6- شهادت برادر بزرگوارش امام حسن علیه السلام و جریان دفن آن حضرت در بقیع در سال پنجاهم هجرى.
7- جریان عاشورا در سال شصت و یکم از هجرت و شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش و شهادت فرزندانش در کربلا.
8- اسارت. فضایل و مناقب حضرت زینب (س) زینب کبرى داراى فضایل و مناقب بسیارى بود، برخى از القاب آن حضرت خود گویاى فضیلت‌هاى بى‌شمار آن بانوى بزرگوار است. تا آنجا که یکى از بزرگان در این باره مى‌گوید: «فان فضایلها وفواضلها وخصالها وجلالها وعلمها وعملها وعصمتها وعفتها ونورها وضیائها وشرفها وبهائها تالیة امها صلوات الله علیها» (2) . فضائل و برترى‌هاى او و خصلت‌هاى جلالت قدر و علم و عمل و عصمت و عفت و نورانیت و روشنایى و شرف و زیبایى‌اش همچون مادرش زهرا علیها السلام است.مقام علمى یکى از فضایل و خصایص حضرت زینب (س) مقام علمى اوست، او زنى دانشمند، سخن‌ور، فصیح و بلیغ بود و نایب خاص امام حسین علیه السلام در بیان حلال و حرام الهى بود و روایت است که در اسارت هنگامى که امام سجاد علیه السلام بیمار بودند مردم در حلال و حرام به زینب (س) مراجعه مى‌کردند و او هم پاسخ آنان را مى‌داد (3) . امام صادق علیه السلام براى جواز چاک دادن گریبان در مصیبت فقدان پدر و برادر و... به فعل و عمل زینب علیها السلام در جریان کربلا استناد مى‌کند (4) . و از این سخن امام سجاد علیه السلام که در خطاب به عقیله‌ى بنى هاشم مى‌فرماید: «یا عمه انت‌بحمد الله عالمه غیر معلمه وفهمه غیر مفهمه‌» (5) . «عمه جان تو بحمد الله عالمه‌اى هستى بدون این که معلم داشته باشى و تو فهمیده‌اى هستى بى‌آن که کسى مطالب را به تو یاد داده باشد» . پى مى‌بریم که زینب کبرى (س) علم و دانش خود را از طریق دیدن استاد و معلم به دست نیاورده، بلکه از جانب خداى تعالى به آن حضرت اعطاء شده است. درباره‌ى پایان زندگى آن شیرزن کربلا اختلاف است و روشن نیست که در کجا به جوار حق رفته است در مدینه؟ دمشق؟ یا قاهره؟ ولى آنچه مسلم است این است که پس از بازگشت از شام مدت زیادى زنده نبود و در غروب روز پانزدهم رجب سال 62 هجرى به جوار حق شتافته است. (6)

منایع:

(1). من لا یحضره الفقیه، ج‌3، ص‌293 .

(2). طراز المذهب، ص‌6 به نقل از کتاب زینب کبرى (س) عقیله‌ى بنى‌هاشم، حسن الهى، ص‌84- 83 .

(3). زینب کبرى، نقدى، جعفر، ص‌35 .

(4). جواهر الکلام، ج‌4، ص‌307 .

(5). بحار الانوار مجلسى، ج‌45، ص‌64 .

(6). زندگانى فاطمه زهرا، شهیدى، جعفر، ص‌262- 261 .