چکيده

عناصر گردشگری شهری شامل جاذبه¬ها و عناصر ثانویه می¬باشند که عناصر ثانویه گردشگری آن دسته از خدمات و امکانات را دربر می¬گیرند که برای رفاه گردشگران لازم می¬باشند و نحوه¬ی پراکنش آن¬ها در شهر، موجب شکل¬گیری فضای گردشگری است. بر این اساس این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی سیستمی به ارزیابی عناصر ثانویه گردشگری در شهر زنجان پرداخته و نقش فرایند¬های مختلف را در مکان¬یابی آن‌ها تعیین نموده است. به این منظور ابتدا با استفاده از GPS موقعیت هر کدام از این عناصر در شهر مشخص گردید. سپس با استفاده از مدل نزدیک¬ترین همسایه نحوه پراکنش عناصر گردشگری تعیین شد. نتایج مدل مذکور حاکی از تغییر توزیع فضایی عناصر گردشگری در گذر زمان بوده است. لذا برای مشخص شدن علت این تغییر ابتدا با انجام تحلیل تصاویر ماهواره¬ای در سال¬های 1363، 1379 و 1391 رشد فیزیکی شهر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج، حاکی از رشد فیزیکی بسیار شدید شهر، در یک دهه¬ی گذشته می¬باشد، به نحوی که مساحت اراضی ساخته شده در سال 1391 با رشدی معادل 92 درصد مساحتی برابر با 4764 هکتار را نشان می¬دهد. که این امر موجب شکل¬گیری عناصر گردشگری در بافت¬های جدید و دور از بافت مرکزی شهر است. در گام بعدی به منظور شناسایی علل این جریان، مدل ANP مورد استفاده قرار گرفت که نتایج این مدل نشان داد که هزینه¬های عمومی با ضریب تأثیر 38/0مهم‌ترین شاخص و قیمت زمین به عنوان مهم‌ترین زیرمعیار با وزن 49/0 بیشترین تأثیر را در مکان¬یابی عناصر گردشگری در سال¬های اخیر داشته است.