چکيده

چالش­های زندگی نوین شهری نظیر؛ رقابت بین شهرها و نواحی شهری، پایداری شهری، نیاز به استفاده از فرصت­ها و دوری از تهدیدها در تحولات اجتماعی و فرهنگی، تغییرات جمعیتی انبوه و مشکلات محیطی و اجتماعی موجب روی آوردن به رویکرد آینده­پژوهی در برنامه­ریزی شهری و بهره­گیری از ابزارهای گوناگون برای ساختن آینده مطلوب شده است. پژوهش حاضر با بهره­گیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع که یکی از روش­های متداول و مورد پذیرش آینده­نگاری است، و با استفاده از نر­م­افزار میک­مک به تحلیل مؤلفه­های شکوفایی شهری کلانشهر تبریز پرداخته است. بدین منظور ابتدا با مطالعه اسناد فرادست تمامی عوامل دخیل در توسعه و شکوفایی شهری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و با استفاده از روش دلفی 78 مؤلفه در پنج حوزه (بهره­وری، زیرساخت­ها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیط­زیست) به عنوان شاخص­های شکوفایی شهری استخراج شد. برای تحلیل داد­ه­ها از روش تحلیل اثرات متقابل /­ ساختاری به وسیله نرم­افزار MICMAC استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که کلانشهر تبریز سیستمی ناپایدار می­باشد و در صفحه پراکندگی پنج دسته ­(عوامل تأثیرگذار، عوامل دو وجهی، عوامل تنظیمی، عوامل تأثیرپذیر و عوامل مستقل) قابل شناسایی هستند. در نهایت از میان 78 عامل یاد شده پس از بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده کلانشهر تبریز با روش­های مستقیم و غیرمستقیم، 15 عامل کلیدی (نرخ بیکاری، مرگ­و­میر مادران، میزان سواد، امید به زندگی، مسکن بادوام، ظرفیت حمل­و­نقل عمومی، اشتغال زنان، مرگ­و­میر کودکان زیر پنج سال، ضریب جینی، نرخ فقر، مراکز فرهنگی، آلودگی هوا، خانوارهای حاشیه­نشین، بیکاری جوانان و مدارس دولتی) که بیشترین نقش را در در وضعیت آینده توسعه و شکوفایی کلانشهر تبریز دارند، انتخاب شدند.