روزه که نوعی پرهیز غذایی به شمار می آید یکی از بهترین شیوه های تنظیم دستگاه گوارش است و به عنوان یکی از شیوه های درمانی در کلینیک های طب سنتی تجویز می شود اما روزه نیز مانند دیگر شیوه های درمانی، بایدها و نبایدهایی دارد که باید رعایت شود.

گرفتن روزه علاوه براینکه یک واجب شرعی است و برکات معنوی زیادی به همراه دارد یکی از روش های پاکسازی معده و دستگاه گوارش محسوب می شود. معده و دستگاه گوارش که ۱۱ ماه از سال، مشغول بوده اند در ماه مبارک رمضان فرصت پیدا می کنند که مواد زائد انباشته شده در طول سال را پاکسازی کنند.

روزه هرچند خواص مفید زیادی برای بدن دارد اما عدم آگاهی مردم نسبت به چگونگی تغذیه در ایام روزه داری موجب می شود گرفتن روزه به ویژه در روزهای طولانی و گرم تابستان به کاری طاقت فرسا تبدیل شود.

با نخوردن غذا معده حالت گرم و خشک پیدا می کند و هنگام روزه داری، ما قصد داریم با افطار، کلید کار کردن معده را بزنیم و طوری عمل کنیم که اولا شوک به معده وارد نشود و ثانیا گرمی و خشکی آن برطرف شود. بعضی افراد بعد از روزه بخصوص در فصل گرم تابستان، روزه خود را با نوشیدنی های سرد باز می کنند که این کار باعث وارد شدن شوک و اختلال در کار معده می شود و مشکلاتی همچون سوءهاضمه، نفخ یا رفلاکس (بازگشت غذا از مری) را ایجاد می کند.

بهترین شیوه برای باز کردن روزه، نوشیدن مایعات گرم و ولرم است و می توان از شیر گرم یا آب ولرم با عسل یا خرما استفاده کرد که البته مصرف این مایعات هم باید به صورت جرعه جرعه باشد. همچنین توصیه می شود روزه داران اندکی بعد از نوشیدن مایعات گرم و باز کردن روزه خود، غذاهای سبک مانند سوپ یا آش مصرف کنند تا معده به تدریج آماده پذیرش و هضم غذا شود.

البته می توان شیربرنج یا فرنی را هم در سفره افطار گذاشت اما خوردن آش رشته در وعده افطاری توصیه نمی شود زیرا غذایی سنگین است و به معده فشار وارد می کند.

**در ماه رمضان شام بخوریم یا نه؟

بعد از خوردن یک افطاری سبک، باید فرصت یکی دو ساعته به معده داد تا برای صرف غذاهای سنگین تر آماده شود و اگر افراد میل به خوردن غذا داشته باشند باید طوری برنامه ریزی کنند که وعده شام آنها یکی دو ساعت بعد از خوردن افطاری و یکی دو ساعت هم قبل از خواب آنها باشد. در روزهای طولانی تابستان، معمولا فرصت زیادی برای خوردن افطاری و شام وجود ندارد و افراد باید دقت داشته باشند که بلافاصله بعد از شام به رختخواب نروند و درعین حال، خوردن شام به وعده سحری آنها لطمه وارد نکند.

منابع اسلامی و بالتبع حکمای طب سنتی تاکید خاصی بر خوردن سحری دارند مخصوصا الان که روزها طولانی است اما خوردن سحری هم الزاماتی دارد که باید رعایت شود. خوردن زیاد مایعات در وعده سحری مضر است زیرا نوشیدن آنها همراه با غذا باعث اختلال هضم، نفخ، ترش کردن معده و رفلاکس می شود.

مصرف خوراکی های مدر (ادرار آور) مانند هندوانه و چای به میزان زیاد هم در سحر مناسب نیست زیرا خیلی زود از طریق ادرار از بدن دفع می شوند و بدن دچار خشکی می شود. بررسی های طب سنتی نشان می دهد که بادمجان و ماکارونی و باقالی و نخود نیز خشکی و عطش ایجاد می کنند و خوردن غذاهای خشک و سرخ کردنی مانند انواع کوکو و کتلت یا زولبیا و بامیه در وعده سحری توصیه نمی شود چون هضم آنها سنگین است و علاوه بر بروز عوارض گوارشی، تشنگی در افراد ایجاد می کند.

سحری باید یک وعده ناهار کم حجم با غذاییت (کالری) بالا باشد بنابراین می توان از نان سبوسدار و برنج همراه با گوشت پرندگان و گوسفند در این وعده غذایی استفاده کرد اما مصرف نان های سفید و باگت مناسب نیست.

سالاد فصل که از کاهو، خیار و گوجه فرنگی همراه با آبلیمو یا سرکه و روغن زیتون درست شده باشد و سبزی خوردن نیز در کنار وعده افطار به هضم غذای روزه داران کمک می کند و از یبوست نیز جلوگیری خواهد کرد. سبزیجات به خاطر داشتن فیبر، آب را درون خود نگه می دارند و کم کم به بدن می رسانند و مانع از تشنگی زودرس افراد روزه دار می شوند. البته اکثر سبزیجات به دلیل طبیعت گرم می توانند تشنگی نیز ایجاد کنند و به همین دلیل در افراد گرم مزاج توصیه نمی شوند و توصیه می شود در وعده افطار یا شام مصرف شوند.

افراد باید در ایام روزه داری نیز همچون زمان های عادی به مزاج خود توجه داشته باشند، روزه داران باید نیم ساعت یا ۲۰ دقیقه قبل از خوردن سحری، یک نوشیدنی مناسب استفاده کنند که برای افراد دارای مزاج گرم، می توان شربت سکنجبین یا شربت ملایم عسل به اضافه عرق کاسنی یا شاتره و کمی خاکشیر را با هم مخلوط کرده و بیاشامند. برای افراد سرد مزاج هم نوشیدن شربت شیره انگور، شربت عسل، شربت گلاب با کمی عرق نعنا و خاکشیر در نوبت سحری توصیه می شود.

دانه های خاکشیر، آب را درون خود نگه می دارند و به تدریج دراختیار بدن قرار می دهند بنابراین خوردن آن برای جلوگیری از تشنگی هر دو مزاج سرد و گرم پیشنهاد می شود.

معمولا در ماه رمضان، تنقلات زیاد خورده می شود که افراد باید سعی کنند این خوراکی ها متنوع باشد و به جای خوردن تنقلات بسیار شور یا شیرین از کشمش، مویز، خرما و انجیر استفاده کنند.

دکتر مژده فیروزی، عضو فعال انجمن تحقیقات طب سنتی ایران