کنفرانس بین المللی "نقش و تاثیر حکمرانی ایلخانان در مسیر جاده ابریشم" به میزبانی مرکز همایش های بین المللی غدیر دانشگاه زنجان برگزار گردید.

در این همایش دکتر مسعود بیات دبیر علمی همایش ضمن عرض خیر مقدم به حضار افزود:

موضوعات مختلفی در شورای علمی ایکاس مطرح و دو موضوع آن جهت برگزاری به صورت همایش با عناوین :

"حکومت ایلخانان و تاثیر آن بر راه ابریشم" و "ظهور اسلام و تاثیر آن بر راه ابریشم" توسط شورای علمی ایکاس تائید و جهت اجرا به مرکز ایلخانی شناسی اعلام شد.

پس از امضای قرارداد های مذکور بین دانشگاه زنجان و ایکاس عملیات انجام پروژه های مذکور در دانشگاه زنجان شروع شد و در این مرحله دکتر جلیلوند معاون پژوهش دانشگاه زنجان و دکتر کرمی مدیر امور بین الملل دانشگاه کمک های بسیاری در این راستا نمودند.

برگزاری این همایش به صورت بین المللی مورد تائید مرکزISC  قرار گرفت. فراخوان عمومی برای ارائه مقاله از طریق سایت و به صورت فردی داده شد. حاصل کار ارسال نزدیک به 100 چکیده بود.چکیده های مذکور در کمیته داوران مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت 38 مقاله مورد پذیرش نهایی برای ارائه مقاله کامل قرار گرفت. که مقرر است مجموعه مقالات با بازنگری علمی تدوین و پس از تائید ایکاس به زبان انگلیسی در قالب کتاب چاپ شود.

ایشان چرایی برگزاری کنفرانس را به شکل ذیل مشروح نمود.

1- دوره عدم تمرکز:

 این دوره از قرن اول میلادی تا قرن هفتم میلادی بوده است. این دوره را از آن جهت غیر متمرکز می نامیم که در مسیر میانی جاده ابریشم یعنی آسیای مرکزی و ایران حکومت هایی بودند که مانع از بین المللی شدن این راه می شدند زیرا تصور می کردند با منطقه ای بودن این راه منافع بیشتر عاید آنها می شود تا بین المللی بودن آن.

از طرفی در منطقه میانی جاده ابریشم بویژه آسیای مرکزی حکومت ها و قبایل متعددی حاکم بودند که امنیت این راه را دستخوش نابسامانی می کردند.

2- دوره بین المللی شدن:

این دوره از قرن هفتم میلادی آغاز تا قرن سیردهم میلادی ادامه یافت. با ورود اسلام همه حلقه میانی جاده ابریشم در اختیار حکمرانان اسلامی قرار گرفت و وحدت عقیدتی بر این قلمرو حکمفرما شد. وحدت عقیدتی وحدت سیاسی ایجاد کرد بنابر این اسلام در سایه این وحدت توانست موانع پیش گفته راه ابریشم را برداشته و مقام آن را در حد یک راه بین المللی ارتقا دهد. همچنین اسلام به علت در دست گرفتن همزمان راه زمینی ابریشم و راه دریایی ادویه بر اعتبار بین الملی بیش از پیش آن افزود.

در مورد تاثیر حکومت مغولان بر جاده ابریشم نظرات متضادی ارائه شده است. به باور برخی، مغولان از آن جهت که به بخش های عظیمی از راه ابریشم تسلط پیدا کردند توانستند با حذف قواعد دست و پا گیر تردّد بازرگانان به رونق این راه بیفزایند. از این نظر مغولان حتی بیشتر از مسلمانان بر شاخه های متعدد راه ابریشم تسلط یافتند. آنان چین، روسیه را در اختیار داشتند که مسلمین از آن محروم بودند بنابر این طبعا بیشتر از مسلمانان می توانستند در حذف مزاحمین این راه نقش داشته باشند. اگر چه مسلمانان در مقابل، شامات و شمال آفریقا و برای مدتی اندلس در اروپا را در اختیار داشتند که دست مغولان به آنها نرسید ولی همانطور که معلوم است از مناطق نام برده شده فقط شامات بود که در مسیر راه ابریشم واقع شده بود پس مزیّت مناطقی که مغولان در درست داشتند از منظر راه ابریشم به مراتب بیشتر از مسلمانان بود. از نظر این پژوهشگران قوانین سخت موجود در یاسا مبنی بر تشویق بازرگانی و ضرورت تامین امنیت آنان بر اهتمام حکمرانان مغولی که همگی یاسا را محترم می شمردند؛ می افزود.

مخالفین این نظر بر آنانند که درست است که مغولان اهتمام فوق العاده ای بر امر تجارت و برقراری آمد و شد در مسیر راه ابریشم داشتند ولی شدت خرابی هایی که به شهرها وارد کردند، زیرساخت های لازم برای تجارت را از بین بردند. آنان همچنین معتقدند که هجوم مغول نوع معیشت چادر نشینی را بر معیشت یکجانشینی که بر کشاورزی و تجارت استوار بود برتری داد و این خود یکی از علل کاهش مبادلات تجاری شد. از سوی دیگر آنان به اختلافات سیاسی حکومت های مختلف مغولی با همدیگر که بر بازرگانی نیز تاثیر می گذاشت تاکید دارند. مضافا این که ایلخانان ایران به عنوان غربی ترین بخش مغولی با دولت ممالیک نیز که در حکم پایانه یکی از شاخه مهم راه ابریشم بود روابط خصمانه داشتند و از همین رو در تمام مدت حاکمیت ایلخانان، آنان این پایانه را به روی بازرگانان ایلخانی بستند و بدین وسیله تاثیر مهمی در تضعیف کارکرد تاریخی راه ابریشم ایفا کردند. حال در این کنفرانس چند و چون این تاثیر به بحث گذاشته می شود.

 سپس دکتر سیدمحسن نجفیان رییس دانشگاه زنجان ضمن ابراز خرسندی از میزبانی دانشگاه برای این سمینار بین المللی، اظهار کرد: اکنون در شرایطی هستیم که این همکاری های بین المللی برای رشد، بالندگی و حیات دانشگاه ها ضروری است.

وی ادامه داد: تقویت این همکاری ها و دیپلماسی علمی کمک می کند تا شرایط سختی که به لحاظ تحریم های ناجوانمردانه بر ما تحمیل می شود را بشکند و روابط علمی و سیاسی ما را با دیگر کشورها تقویت می کند.

این مسئول به پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت امور خارجه در برگزاری این همایش اشاره کرد و گفت: امیدواریم با استفاده از ظرفیت دیگر دانشگاه ها با محوریت دانشگاه زنجان، شاهد رشد همکاری های علمی باشیم.

رئیس دانشگاه زنجان خاطرنشان کرد: کشورهای آسیای میانه از نظر فرهنگی و تاریخی ارتباط بسیار منسجم و دیرینه و قابل توجهی را با ایران داشتند و بازآفرینی و تحقیقاتی که روی این مسائل صورت می گیرد، می تواند ارتباطات ما را تحکیم بخشد.

این مسئول، زنده بودن مراکز علمی را وابسته به پژوهش های علمی خواند و گفت: می توانیم ارتباطات خود را با دیگر مراکز علمی گسترش دهیم تا به یافته ها جدید علمی دست یابیم.

دکتر مرتضی دامن پاک جامی معاون پژوهشی و مطالعاتی مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه ابتدا ضمن خوشامدگویی به مسئولان و حاضرین در همایش، مراتب خرسندی خود را از حضور در این همایش به نمایندگی از مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه در چنین جمع فرهیخته ای اعلام نمود و از دانشگاه زنجان به خاطر میزبانی این همایش مهم علمی و از موسسه مطالعات بین المللی آسیای مرکزی (ایکاس) به دلیل حمایت مالی از برگزاری آن در پایتخت حکمرانی ایلخانان تشکر نمود.

وی در ادامه گفت: امروز همه ما از کشورهای مختلف منطقه در شهر زیبا و تاریخی زنجان و یکی از مراکز مهم فرهنگی و تجاری مسیر جاده ابریشم گرد هم آمده ایم تا تاثیر یک مقطع مهم تاریخی را بر دستاوردهای فرهنگی و تمدنی کشورهای این مسیر بررسی کنیم و درباره جنبه های متنوع آن سخن بگوییم. بدون شک، برگزاری همایش ها و نشست هایی از این قبیل فرصتی فراهم می کند تا دانشگاه ها، مراکز علمی و پژوهشی و صاحبان علم و اندیشه در کشورهای مختلف مسیر این جاده در یک شبکه علمی به هم پیوسته به پژوهش، گفتگو و مبادلات علمی بپردازند، ایده ها و دیدگاه های خود را به دیگران منتقل کنند و راه هایی را برای احیا و پاسداشت ارزش های تمدنی گذشته شناسایی نمایند. گفتگو و تبادل علمی، سنت ارزشمندی است که جاده ابریشم برای ما به یادگار گذاشته است. بنابراین نبایستی نقش این جاده را صرفاً به تبادل کالاهایی مانند ابریشم، ادویه، پوست، سنگ های قیمتی و به طور کلی مبادلات تجاری خلاصه کنیم. جاده ابریشم علاوه بر تجارت کالا، مسیر انتقال تجربه ها و دستاوردهای فرهنگی و تمدنی جوامع بشری نیز بوده است.

دکتر دامن پاک در ادامه خاطرنشان کرد که شاخه های این جاده ها در نقشه های امروزی حدود هجده میلیون کیلومتر طول دارند و هزاران شهر و روستا در کناره این جاده ها در شبکه ای از روابط فرهنگی، اجتماعی، تجاری و اقتصادی قرار گرفته اند به همین دلیل بهتر است همان گونه که یونسکو نیز توصیه کرده است، واژه جاده را جمع ببندیم و از جاده های ابریشم سخن بگوییم.

معاون پژوهشی و مطالعاتی مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه درخصوص مطالعه و تعمق در میراث دنیای گذشته گفت: نگاه ما به گذشته بویژه دستاوردهای تمدنی آن و تحلیل دقیق چرایی ظهور و سقوط تمدن ها با این هدف است که از تجارب گذشته گان بهره جوییم و مسیر تعامل و تفاهم میان خود و دیگران را سامان بخشیم. مطالعه عمیق این موضوعات به ما می فهماند که در ورای شکست ها و پیروزی ها همواره عناصری وجود داشتند که اجازه می دادند مردم روزگاران گذشته پس از فرونشستن غبار جنگ ها و نزاع ها دوباره باهم بیامیزند.

دکتر دامن پاک همچنین اشاره نمود که با توجه به ویژگی های منحصر به فرد تاریخی و تمدنی جاده ابریشم، بایستی بر شناسایی، احیا و گسترش ارزش های مشترک نهفته در تاریخ کهن منطقه تاکید ورزیم. وی گفت: دنیای بازمانده از کناره جاده ابریشم تاریخی، امروزه در فرصت ها و تهدیدهایی که با آن مواجه شده نوعی اشتراک مبانی یافته است.

وی تاکید کرد: اگر جاده ابریشم به عنوان یکی از مظاهر فرهنگی قاره آسیا و پیوند دهنده خاور و باختر این قاره کهن به یکدیگر و جهان خارج، نقش بارزی در ارتباطات میان تمدنی داشته است، سرزمین ایران به عنوان قلب تپنده این مسیر علاوه بر ایفای نقش به عنوان کانونی برای داد و ستد اقلام تجاری، نقش محوری را در انتقال فرهنگ و سنن تمدن های گوناگون حول این جاده ایفا نموده و بدان رنگ و جلوه ایرانی داده است. در این راستا دو سرزمین ایران و مغولستان نیز علی رغم روابط پرفراز و نشیب سیاسی-نظامی تاریخ خود، سطحی از روابط مردمی را نیز با یکدیگر برقرار کرده اند که داد و ستدهای فرهنگی بخش قابل توجهی از آن است. همه ما این جمله تاریخی جوینی را بارها شنیده ایم و خوانده ایم که مغولان آمدند و کندند و سوختند و کشتند و بردند و رفتند! اما همه نیز می دانیم که جانشینان آنان در ایران و منطقه پیرامونی با تاسیس حکومت ایلخانی در یک برهه مهم تاریخی، به یکی از بزرگ ترین حکمرانی های حامی فرهنگ و شعر و هنر و سازندگان بناهای بزرگ شگفت انگیز تبدیل شدند که بنای سلطانیه در این منطقه تنها یکی از صدها را تشکیل می دهد. بنابراین اگرچه تاریخ دو سرزمین ایران و مغولستان به واسطه برخوردهای سیاسی و نظامی با یکدیگر در قرون میانه پیوند خورد، اما در درازمدت مراودات فرهنگی و اجتماعی جایگزین تنش ها و درگیری ها شد و تاثیرات دامنه داری را در فرهنگ دو کشور و منطقه و جهان برجای گذاشت.

دکتر دامن پاک در سخنان پایانی خود گفت: براساس  دیدگاه مبتنی بر گفتگو بر محور ارزش های مشترک و در چهارچوب تلاش ها برای احیای پیوندهای تاریخی ایران و کشورهای مسیر جاده ابریشم، تقویت همکاری های مشترک علمی و فرهنگی بین کشورهای این مسیر از اهداف اصولی جمهوری اسلامی ایران به حساب می آید. مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه از سال 1392 در چهارچوب اهداف و راهبردهای سیاست خارجی منطقه ای دولت تدبیر و امید مبنی بر اعتمادسازی و ارتقای روابط با کشورهای منطقه، غیرامنیتی کردن روابط با همسایگان، خنثی سازی پروژه ایران هراسی، افزایش هم گرایی میان کشورهای اسلامی و ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی بویژه در حوزه جغرافیایی- فرهنگی ایران بزرگ، در تلاش برای نگرشی علمی به دستاوردهای تمدنی گذشته و بازخوانی آنها، مجموعه ای از اقدامات و برنامه ها را با محوریت ترویج و تقویت اشتراکات فرهنگی و تحکیم پیوندهای تاریخی و تمدنی با کشورهای منطقه در دستور کار قرار داده است که ازجمله اقدامات و فعالیت های علمی مرتبط با ارزش های مشترک فرهنگی و تمدنی به جای مانده از دوران تاریخی جاده ابریشم، طرح هایی است که با حمایت مرکز مطالعات و با همکاری دانشگاه زنجان، آکادمی علوم مغولستان و موسسه ایکاس در سال های اخیر به اجرا درآمده است.

در ادامه دکتر ویاکین رئیس موسسه بین المللی مطالعات آسیای میانه (ایکاس) گزارش مبسوطی از حفاری های باستان شناسی در مسیر جاده ابریشم، بخصوص در آسیای میانه ارائه کردند.

به گفته وی این یافته ها حاکی از آن بود که اقوام و مذاهب مختلف در مسیر این جاده رفت و آمد داشته اند و مسائل تمدن و فرهنگ خود را به اشتراک گذاشتند.

این اقوام شامل مسیحیان، ترکان، ایرانیان و نظایر آنان هستند. وی افزود این جاده از نظر باستان شناسی بسیار با اهمیت است و کشفیات سال های اخیر شامل یک سری ظروف، سنگ ها و سکه ها بوده که حکاکی و نوشته های روی آنها اطلاعات مفیدی از فرهنگها و تمدن های مختلف می دهد. دیگر صحبتهای وی اشاره به حضور افرادی مانند مارکوپلو، پادشاهان و سفرای کشورهای مختلف در مسیر این جاده بوده است.

رئیس ایکاس همچنین به این نکته اشاره کرد که 170 سکه در کاوش ها یافت شده که زبان رایج عصرهای مختلف روی آن ها موجود است که کار تحقیقاتیو مطالعه همچنان ادامه دارد.

پس از افتتاحیه حضار در پنل های تخصصی به ارائه مقالات خود نمودند.

 

 

جهت مشاهده عکس های کنفرانس به آلبوم تصاویر دانشگاه مراجعه نمایید.