چکيده

تغییرات آب و هوایی کواترنری با توپوگرافی خاص ایران زمین، اشکال و لند فرم های متعددی را به میراث گذاشته که یکی از آن ها سیرک های یخچالی است که به کمک آن ها می توان تا حد زیادی اقلیم دوران گذشته را باز سازی نمود. فرم سیرک های یخچالی بجا مانده از اوایل کواترنر (پلیئیستوسن) تحت تأثیر عوامل متعدد زمان تشکیل سیرک (دوره یخچالی) و زمان بعد از شکل گیری سیرک (دوره بین یخچالی قرار دارد. البته از طرفی جنس سنگ های منطقه، وضعیت ارتفاع برف مرز دوران یخچالی نسبت به ارتفاع محل شکل گیری سیرک، جهت و مقدار شیب دامنه ها، جهت، سرعت و مدت وزش باد در مناطق مرتفع با توجه به وضعیت قرارگیری سیرک ها در دامنه های مختلف رو به باد یا باد پناه ( اثر گذار در مقدار تغذیه) و... در وضعیت و فرم سیرک نقش دارند. زمین به عنوان یک عنصر اثر پذیر از این عوامل مختلف، نهایتاً به فرم و شکل کنونی در می آید. یعنی برآیند عوامل مختلف اثر گذار بر زمین فرم آن است که بدون مطالعات میدانی بررسی آن غیر ممکن می شود. بخصوص زمانی که این فرم ها ناشی از فرایندهای گذشته باشند و وسعت آن ها در همان زمان شکل گیری نیز کم بوده و یا فرایند امروزی نیز آن را تجزیه کرده باشد. کوه الوند مسلط به شهر همدان با قله ای که بیش از 3500 متر ارتفاع دارد عرض جغرافیایی 5/34 درجه شمالی یکی از نواحی است که اشکال سیرک مانند زیادی را در خود جای داده است. در این منطقه وجود لندفرم های یخچالی از دوره های یخچالی همراه با لندفرم های کنونی تحت تأثیر اقلیم مجاور یخچالی و یا آبی، اشکال و لندفرم هایی بوجود آمده که از جهات مختلف قابل توجه است. در این مقاله با کمک نقشه های توپوگرافی و مطالعات میدانی اشکال یخچالی، مجاور یخچالی، آبی، بادی، برفی مورد ارزیابی قرار دهیم. بررسی ها نشان می دهد که سیرک های معمولی، سیرک های معلق، سینک هول، پینگو، توفور، تافونی، گناما، آّبشار، سیرک های تجزیه شده، آبراهه ها و غیره را با یک دید سیستمی مورد ارزیابی قرار دهیم. نتایج اولیه حاکی از این است که ترکیب فرایندها گاه باهم و گاه به طور مجزا باعث ایجاد فرم کنونی شده است.