چکيده

وجود پستی و بلندی ها در سطح زمین باعث می شود که هنگام نزول باران و ایجاد جریان سطحی، آب از قلل ارتفاعات در امتداد شیب زمین جریان پیدا کرده و به سمت نقاط پست زمین حرکت کند. این مناطق پست گاه به صورت چاله های باز عمل کرده و رواناب های دریافتی را از پست ترین قسمت خود به خارج هدایت می کنند و گاه به صورت چاله های بسته ای هستند که علاوه بر رواناب ها و املاح، رسوبات را هم دریافت کرده و به مرور زمان چاله را  شور و کویری می کنند که به عنوان کانونی برای دفع جمعیت عمل کرده و جمعیت را از آن مکان متفرق می نمایند. هر چه چاله ها پست تر و در ناحیه خشک تری واقع شده باشد سرعت این فعل و انفعالات بیشتر و جمعیت کمتری را در خود جای می دهند. چنین شرایطی در کویر لوت ایران به عنوان گرم ترین ترین و خشک ترین مناطق ایران و جهان (کردوانی، 1387) باعث شده که در همان ابتدای جدایی از دریاها خشک شده و فقط در دوره های بارانی به عنوان یک چاله پالوویال عمل کند. در دوره های خشک کاملاً بیابانی بوده و نتواند جمعیت زیادی را به خود جلب نماید. البته بین پراکندگی نقاط مسکونی دایر و خالی از سکنه این مکان، نکاتی وجود دارد که آگاهی از آن ها در برنامه ریزی محیط هایی که در آستانه چنین شرایطی قرار دارند (دریاچه ارومیه) خالی از لطف نیست. چرا که مناطقی که در شرایط کنونی خالی از سکنه شده اند در گذشته نه چندان دور دارای سکنه هرچند کمی هم بوده ند بر بدتر شدن شرایط مطلوبی دلالت می کنند که مناطق دایر هنوز گرفتار آن نشده اند. هر چند در این مکان موانع جغرافیایی برای جمعیت فراوان است، ولی دایر بودن سکونتگاه در چاله لوت از مطلوبیت بیشتر مقر سکونتگاه حکایت دارد. برای نیل به چنین اهدافی در این مقاله سعی شده با در نظر گرفتن دامنه های نسار و نگار، رتبه بندی شبکه آبراهه ها، جهات جغرافیایی، ارتفاع مناطق مسکونی به بررسی ارتباط فضایی این مناطق با فرایندهای ژئومورفولوژیکی پرداخته شود که در دفع جمعیت چنین مکان هایی بی تأثیر نیستند. چرا که این مسائل بر کالبد جمعیتی این مکان اثر گذاشته و باعث تحولات جمعیتی این مکان شده است.