چکيده

زمین پایگاه نهایی و عرصه تمام فعالیت‌های بشر است و توزیع عادلانه و استفاده بهینه از زمین به‌عنوان شاخص اولیه و محک صحت و سقم ادعای مدعیان عدالت اجتماعی به­شمار می‌رود. امروزه به دلیل نقش زمین در تامین رفاه و آسایش عمومی و تلقی آن به‌عنوان یک ثروت عمومی از یک‌طرف و نیز به دلیل افزایش روزافزون جمعیت و نیازهای نامحدود آن از طرف دیگر ضروری است تا استفاده بهینه از این منابع محدود در راستای منافع عمومی، حفاظت بهینه و درخور پایدار در نظر گرفته شود. در این راستا هدف اصلی تحقیق حاضر ارتقاء بهره‌وری و بهینه‌سازی استفاده از زمین و امکان توسعه درون‌شهری^[1] در بافت فرسوده شهر زنجان؛ به‌منظور رفع نیازهای موجود بافت به‌ویژه نیاز مسکن شهری حداقل در طی یک افق ده ساله و از سویی جلوگیری از توسعه ناموزون فیزیکی شهر زنجان می‌باشد. در راستای هدف مذکور با جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز در بافت فرسوده شهر زنجان از طریق منابع کتابخانه‌ای و میدانی به بررسی شیوه‌های بازیافت زمین در این بافت با رویکرد تامین نیاز مسکن شهری پرداخته شد. نتایج کلی الگوی تدوین شده بازیافت زمین در بافت فرسوده شهر نشانگر نتایج ارزشمندی در ارتباط با میزان اراضی بازیافتی (2054 قطعه با مساحت 5/822895 مترمربع (معادل 82 هکتار) می‌باشد. همچنین از بعد کمی و بر مبنای مستندات پیش‌بینی جمعیت در طرح مصوب توسعه شهری در افق مطالعه پژوهش (1390-1400) تعداد واحدهای مسکونی مورد نیاز این افق علاوه بر واحدهای موجود، 34682 واحد برآورد گردید که این نیاز مسکونی با استفاده از 3816 واحد مسکونی استحصالی بافت؛ که در حدود 11 درصد از نیاز مسکونی شهر را شامل می‌شود می‌تواند جبران گردد. لذا اراضی بازیافت شده علاوه بر رفع نیاز کمبود کاربری‌های موجود در بافت؛ در ایجاد پیوستگی بین بافت­­های مجاور و جلوگیری از گسترش فیزیکی و توسعه شهری پایدار در شهر زنجان می‌تواند موثر واقع شود.