چکيده

توسعۀ شهری سبب گسترش سطوح نفوذناپذیر و متعاقب آن تغییر در هیدرولوژی شهری شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر تغییر کاربری و توسعۀ شهری بر تغییرات دبی پیک رواناب در حوزۀ آبخیز شهری زنجان می­باشد. بدین منظور، تصاویر TM ماهوارۀ لندست و عکس­های هوایی سال­های 1334، 1379 و 1391 با استفاده از نرم افزار IDRISI Selva و سیستم اطلاعات جغرافیایی پردازش شده و نقشه­­های کاربری اراضی حاوی شش کاربری تهیه و روند تغییرات کاربری اراضی و توسعۀ شهری مشخص گردید. به منظور آنالیز رفتار هیدرولوژیکی و هیدرولیکی اثر سه دورۀ تغییر کاربری و توسعۀ شهری بر تغییرات دبی پیک رواناب، از مدل بارش رواناب SWMM استفاده گردید. پس از واسنجی مدل SWMM بر اساس وقایع بارش- رواناب مشاهداتی، نتایج واسنجی و صحت سنجی مدل، درستی و تطابق شبیه­سازی­­های مدل را تأیید کرد. نتایج روند تغییر کاربری و توسعۀ شهری حوزۀ آبخیز شهری زنجان نشان می­دهد محدوده­های شهری در سال 1391 نسبت به سال­های 1379 و 1334 به ترتیب با 59/22 و 88/923 درصد افزایش و در سال 1379 نسبت به سال 1334 با افزایش 06/543 درصدی همراه هستند. نتایج حاصل از مدل SWMM نشان می­دهد توسعۀ شهری و تغییر کاربری اراضی و تبدیل آن­ها به سطوح شهری سبب افزایش دبی پیک رواناب شده به­طوری که میانگین تغییرات دبی پیک جریان در سال 1391 نسبت به سال­های 1379 و 1334 به ترتیب افزایش 85/96 و 52/475 درصدی را نشان می­دهد و در سال 1379 نسبت به سال 1334، 288/194 درصد، افزایش در میانگین دبی پیک رواناب مشاهده می­شود. کلیدواژه‌هاتغییر کاربری؛ رواناب؛ سطوح نفوذناپذیر؛ آبخیز شهری زنجان؛ مدل SWMM