چکيده

چکیده شناخت نحوة رخداد رودباد به عنوان یکی از اجزای اصلی گردش عمومی جوّ، تأثیر بسزایی در پیش‌بینی و چگونگی وقوع سایر رویدادهای اقلیمی دارد. در پژوهش حاضر، از داده‌های مربوط به مؤلّفه­مداری و نصف‎النّهاری باد در ترازهای 200، 300، 400 و 500 هکتوپاسکال، در محدودة عرض جغرافیایی20 تا  80 درجة شمالی و طول جغرافیایی 10 درجة غربی تا120 درجة شرقی بهره‌گرفته شده است. بازه زمانی مورد استفاده، شامل فروردین 1330 تا اسفند 1389 بوده است. در این مطالعه ماتریسی به ابعاد 1325×21914 (سطرها تعداد روز و ستون‎ها تعداد یاخته‎ها است) از متوسط روزانة سرعت باد، برای هر تراز تدوین گردید. این داده‎ها با به کارگیری نرم‌افزار GrADS استخراج شده است. سپس با استفاده از نرم‌افزار Arc Map بیضی استاندارد برای هر تراز ترسیم گردید. نتایج تحلیل توصیفی در مقیاس سالانه، بیانگر رخداد مرکز متوسّط سالانه رودباد جنب‎حارّه بر فراز شمال آفریقا، دریای سرخ و شمال عربستان در تراز 200 هکتوپاسکال است. مرکز مزبور در ترازهای پایین‌تر به سمت شرق جابجا شده است. همچنین بررسی متوسّط فراوانی سالانه حاکی از رخداد بیشینة وقوع هسته در مناطق مذکور است. این امر یکی از عوامل مهم در انتقال پدیدة گرد وغبار به جنوب ‌غرب و غرب کشور است. ترسیم بیضی استاندارد در تمام سطوح نشان داد که کشور در نیمة دوم بیضی استاندارد قرار گرفته است و در ترازهای پایین‌تر بیضی استاندارد به سمت غرب و تا حدودی شمال جابجا شده است. بررسی فراوانی بیشینة هسته در طول دوره، مراکز بیشینة فراوانی وقوع هسته را در خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان‎ و ‎بلوچستان نشان داد. نحوة عملکرد دینامیکی هستة رودباد در ورودی راست و خروجی چپ هسته، که همراه با واگرایی بالایی است، همزمان با همگرایی در منطقه‌ای که فاقد رطوبت کافی است، توفان غباری را در پی دارد. کلیدواژگان رودباد؛ ایران؛ بیضی استاندارد؛ مؤلّفه‌مداری باد؛ مؤلّفة نصف‌النّهاری باد؛ مناطق بیابانی