چکيده

ﭼﻜﻴﺪه رژﻳﻢ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻧﺸﺎن ﮔﺮ ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش و ﺑﻴﺎن ﮔﺮ ﺷﻤﺎر ﭼﺮﺧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ درﻃﻲ ﺳﺎل اﺳﺖ. ﻳﻜﻲ از ﻧﻤﻮدﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ، ﺗﻐﻴﻴﺮ رژﻳﻢ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش اﺳﺖ. ﺗﻐﻴﻴﺮ رژﻳﻢ ﺑﺎرش ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺛﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺮ ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎري ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲ از. ﻧﻬﺪ اﻳﻦ رو ﺗﺤﻠﻴﻞ رژﻳﻢ ﺑﺎرش و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ آن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ - اﻗﺘﺼﺎدي، ﺑﺮآورد، ﺗﺎﻣﻴﻦ و ﺗﻮزﻳﻊ آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻟﺰوم اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب از اﻫﻤﻴﺖ ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. واﻛﺎوي دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ رژﻳﻢ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮرﺳﻲ و وارﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻫﻤﺴﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎرش اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. ﺷﻤﺎره ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎز ﺷﻤﺎر ﭼﺮﺧﻪﻫﺎي ﺑﺎرش در ﻫﺮ ﺳﺎل را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ . دارد ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﻤﺴﺎز اول ﺑﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ، ﻫﻤﺴﺎز دوم ﺑﺮ ﭼﺮﺧﻪ دوﮔﺎﻧﻪ و در... ﺳﺎل دﻻﻟﺖ دارد. اﻫﻤﻴﺖ ﻫﻤﺴﺎزﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻬﻢ ﭘﺮاش ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎز در ﻛﻞ ﭘﺮاش ﻳﻚ ﺳﺮي زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ در. ﺷﻮد اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻪ ﻫﻤﺴﺎز اول ﺑﺎرش ﻃﻲ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ (از ﺳﺎل 1966 ﺗﺎ ﺳﺎل 2005 ﻣﻴﻼدي) در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻛﺸﻮر (اﺳﺘﺎنﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ، آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ، اردﺑﻴﻞ و زﻧﺠﺎن ﺑﺮر) ﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻮد. در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ از 260 اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﻤﺪﻳﺪ، اﻗﻠﻴﻢﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﺎرانﺳﻨﺠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ ﻛﻢ ﺑﻮدﻫﺎي آﻣﺎري و ﺟﺒﺮان ﺗﻔﺎوت ﻃﻮل دوره آﻣﺎري اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ، ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎرش، ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻤﺴﺎزﻫﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﺑﺮ روي ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ . ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻛﺸﻮر از ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ . ﻳﺎﺑﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ. ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮ ﭼﻜﺎد ﺑﻠﻨﺪيﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ از ﻛﺸﻮر رخ ﻧﻤﻲ . دﻫﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ روشﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ روﺷﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ دو ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﻤﺪﻳﺪ - ﻣﺤﻠﻲ ﺗﺎ ﺑﻴﺶ از 90 درﺻﺪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﺑﺎرش ﺷﻤﺎل ﻏﺮب را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲ .ﻛﻨﺪ ﻫﻤﺴﺎز اول ﺑﻴﺶ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ را در ﺑﺨﺶ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ازاﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻛﻢ ﺑﺎران ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻴﺰان ﺳﻬﻢ ﻛﻢ. ﻳﺎﺑﺪ ﺑﺎرش ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﻤﺴﺎز اول ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﺑﺎرش ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻫﻤﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ (ﭘﻬﻨﻪ ﻛﻢ ﺑﺎرش) ﻣﻲ . رﺳﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﺑﺎرش ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ (ﺑﺎرش ﻫﻤﺮﻓﺘﻲ، ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ، ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ و ....) در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ در. ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ، ﺳﻬﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻫﻤﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﻲ از. ﻳﺎﺑﺪ اﻳﻦ رو ﺑﺨﺶ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ از ﺑﺎرشﻫﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮام ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺗﻨﺎوﺑﻲ درﺗﻤﺎﻣﻲ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺎدق اﺳﺖ. ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻬﻢ ﻫﻤﺴﺎز اول ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻬﻢ ﻫﻤﺴﺎزﻫﺎي دﻳﮕﺮ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎرش ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﺗﻨﺎوب ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻓﺰوﻧﻲ ﻧﻘﺶ ﺑﺎرشﻫﺎي ﺗﻚ ﭼﺮﺧﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺴﺎز ﺳﻮم ﻧﻴﺰ ازاﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺼﻮن ﻧﺒﻮده، اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان آن، ﺗﻮام ﺑﺎ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اﻟﮕﻮي ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻘﺪار و ﺳﻬﻢ آن ﻧﻴﺰ دﺳﺘﺨﻮش دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎرش ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻫﻤﺴﺎز ﻃﻲ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ، ﺷﺮﻗﻲ و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮد ﻛﻪ رژﻳﻢ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان ﺑﻪ وﻳﮋه ﻃﻲ دﻫﻪ اﺧﻴﺮ از رژﻳﻢ ﻧﺎ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺗﺮ روﺑﻪ رژﻳﻤﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﺗﺮ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ. ازاﻳﻦ رو ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه از ﺿﺮورتﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدي در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﺳﺖ . واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﺪي: ﺑﺎرش ، ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان ، ﻫﻤﺴﺎز ، رژﻳﻢ ﺑﺎرش ، ﺗﻐﻴﻴﺮ رژﻳﻢ ﺑﺎرش