چکيده

بروز انواع ناهنجاری‌های اجتماعی و از همه مهمتر وقوع جرایم مرتبط با مواد مخدر در شهر زنجان یکی از مشکلات مهم این شهر در مقطع کنونی و یک دغدغه برای مدیران شهری و دست‌اندرکاران قضایی و انتظامی این شهر است. این پژوهش با هدف تحلیل سازمان فضایی این ناهنجاری‌ها در شهر زنجان و شناسایی الگوهای مکانی و عوامل تسهیل کننده ارتکاب این جرایم و به منظور مقابله و کنترل محدوده‌های آلوده به این جرایم با استفاده از مدل‌های آماری و گرافیکی و سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. روش پژوهش در این مقاله تحلیلی و تطبیقی است و برای شناسایی و تحلیل الگوهای فضایی توزیع جرایم در سطح شهر زنجان از آزمون­های مرکز متوسط، بیضی انحراف معیار و آزمون خوشه‌بندی و شاخص‌های نزدیک‌ترین همسایه و تخمین تراکم کرنل استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی جرایم مرتبط با مواد مخدر است که در دوره زمانی یکساله از فروردین لغایت اسفند سال 1383 در محدوده قانونی شهر زنجان به وقوع پیوسته است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد توزیع فضایی جرایم مورد بررسی در شهر زنجان از الگوی خوشه‌ای و متمرکز پیروی می‌کند و مهمترین کانون جرایم مرتبط با مواد مخدر در شهر زنجان بر منطقه اسکان غیررسمی بی‌سیم (نجف آباد) انطباق یافته است. این منطقه از محدوده‌های پرمسأله شهر زنجان از نظر کالبدی، جمعیتی و با نرخ بالای تراکم و با محدودیت‌های زیاد از نظر سرانه‌های خدماتی و تجهیزات و تأسیسات شهری است، به گونه ای که بسیاری از کاربری های ضروری یا در این منطقه وجود ندارد و یا با کمبود شدید مواجه است. به نظر می‌رسد، جهت افزایش ایمنی و کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی در این محدوده از منظر جغرافیایی نیاز به طراحی مجدد فضاهای بدون دفاع، ساماندهی فضاهای متروکه و رها شده و تعادل بخشی به سرانه کاربری‌ها در این محدوده از شهر زنجان بیش از همه احساس می‌شود. واژه‌های کلیدی: کانون جرم‌خیز، جرایم مرتبط با مواد مخدر، الگوی مکانی، بی‌سیم، زنجان