چکيده

طی سال‌های اخیر، علاقه و توجه وافری به تحلیل رابطه مکان و بزهکاری و مطالعه تأثیر متقابل انسان و محیط و شرایط و زمینه‌ها در شکل‌گیری الگوهای مکانی بزهکاری به وجود آمده است. شناسایی عوامل محیطی و مکانی بروز جرم و سعی در از بین بردن این عوامل و یا کاهش اثرات آن مهمترین راهکار پیشگیری از وقوع ناهنجاری‌ها شناخته شده است. این پژوهش با هدف تحلیل الگوهای فضایی ناهنجاری‌های مرتبط با سرقت در شهر زنجان و شناسایی عوامل تسهیل کننده ارتکاب این جرایم و به منظور کنترل محدوده‌های آلوده به این جرایم با استفاده از مدل‌های گرافیکی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی است و برای شناسایی الگوهای فضایی بزهکاری در شهر زنجان از آزمون­های مرکز متوسط، بیضی انحراف معیار و تخمین تراکم کرنل استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش تمامی جرایم مرتبط با سرقت است که در طی یک سال در محدوده شهر زنجان به وقوع پیوسته است. مطابق یافته های این پژوهش مهم­ترین کانونهای تمرکز بزه سرقت از منازل بر محلات انصاریه، اعتمادیه، دباغلر، حسینیه، درمانگاه و گونیه انطباق یافته است. تنها کانون جرم خیز بزه سرقت از مغازه­ها در محدوده بخش مرکزی شهر و بازار سنتی شهر زنجان بوده است. بیشترین میزان سرقت وسایل نقلیه در خیابان فردوسی حد فاصل بازار سنتی شهر و سه راه بیجار رخ داده است. بیشترین تمرکز بزه سرقت از مکانهای دولتی نیز در محله فرودگاه زنجان دیده می شود. به نظر می رسد، نوع و میزان کاربری­ها و نحوه توزیع آن در سطح شهر زنجان و نوع استفاده از محیط کالبدی این شهر در ایجاد زمینه ها و شرایط ارتکاب بزه مؤثر بوده است و با شناخت، اصلاح و کنترل مشخصه‌های مکانی و ویژگی‌های محیطی که در اندیشه یک مجرم بالقوه، مناسب و مفید برای ارتکاب بزه تشخیص داده می‌شود و او را به سوی ارتکاب عمل مجرمانه سوق می‌دهد، می‌توان از بروز انواع بزهکاری در محلات این شهر پیشگیری نمود. واژگان کلیدی: کانون­های جرم­خیز، بزهکاری، سرقت، زنجان، سامانه اطلاعات جغرافیایی