چکيده

اسكارن كمتال در 20 كيلومتري شمال خاروانا در آذربايجان خاوري واقع شده است. دگرساني متاسوماتيك نوع اسكارن در نتيجه نفوذ توده مونزونيتي كمتال بداخل سنگ‌هاي كربناته ناخالص كرتاسه بالايي تشكيل شده است. اسكارن كمتال متشكل از دو بخش اگزواسكارن و اندواسكارن مي‌باشد. اگزواسكارن، زون اصلي اسكارن در منطقه مطالعاتي بوده و ضخامت آن بين  100 تا 600 متر متغير است. مطالعات صحرايي و كاني‌شناسي حاكي از اينست كه زون اگزواسكارن شامل بخش غني از گارنت (ساب زون گارنت اسكارن)، غني از اپيدوت (ساب زون اپيدوت اسكارن) و ساب زون مرمر مي‌باشد. گارنت مهم‌ترين و شاخص‌ترين كاني كالك سيليكاته بدون آب در ساب زون گارنت اسكارن است. تركيب كلي آنها از نوع گروسولاريتي بوده (Ad33-35)، ليكن در امتداد شكستگي‌ها، مؤلفه آندراديتي غالب مي‌شود (Ad66-73). كلينوپيروكسن ديگر كاني فراوان ساب زون گارنت اسكارن مي‌باشد كه از نظر تركيب شيميايي از نوع ديوپسيدي مي‌باشد (Di82.8-85.7). در ساب زون اپيدوت اسكارن، كاني مهم و غالب عبارت از اپيدوت مي‌باشد و گارنت و كلينوپيروكسن در مقادير محدود در برخي نقاط حضور دارند. مطالعات پتروگرافي بيانگر اينست كه سنگ اوليه ساب زون گارنت اسكارن، آهك مارني بوده، در حاليكه سنگ اوليه ساب زون اپيدوت اسكارن، از نوع مارن رسي بوده است. فرايندهاي اسكارني شدن به دو مرحله مجزاي پيشرونده و پسرونده قابل تقسيم است. مرحله پيشرونده بلافاصله پس از جايگيري ماگماي مونزونيتي كمتال بداخل سنگ‌هاي كربناته ناخالص آغاز شده است. شار حرارتي بالاي توده مونزونيتي كمتال موجب دگرگوني ايزوشيميايي و تبديل سنگ‌هاي آهكي خالص به مرمر و تحول سنگ‌هاي آهكي رس‌دار به اسكارنوئيد (دگرگوني- متاسوماتيك دو جانبه) شده است. ورود فاز سيال مستقل حاصل از تبلور ماگما به داخل شكستگي‌هاي سنگ‌هاي درونگير، مقادير قابل ملاحظه‌اي از عناصري نظير Fe، Si و Mg را به داخل هاله متاسوماتيك وارد كرده كه منجر به تشكيل مقادير قابل توجهي از كاني‌هاي كالك سيليكاته بي‌آب شده است. در مرحله پسرونده،‌ در اثر ورود سيالات هيدروترمالي دماي پايين‌تر و فرآيندهاي هيدروليز، كربن‌گيري و سولفيدي شدن، بخشي از كاني‌هاي كالك سيليكاته بي آب توسط كاني‌هاي كالك سيليكات آبدار، سولفيدها، اكسيدها و كربنات جانشين شده‌اند. گارنت و كلينوپيروكسن فراوان‌ترين مجموعه كاني‌شناسي اسكارن كمتال بوده كه در دماي كمتر از Cº550 تشكيل شده‌اند. فقدان ولاستونيت در اين مجموعه كاني‌شناسي، همرشدي بلورهاي گارنت و كلينوپيروكسن و نبود هاله واكنشي بين اين دو كاني و عدم وجود بافت‌هاي جانشيني نشانگر اينست كه اين دو كاني بصورت همزمان در محدوده دمايي Cº550- 430 و فوگاسيته اكسيژن بين 23-10- 26-10 تشكيل شده‌اند.