چکيده

تغییر نوع مسکن‌ از تک‌خانواری به آپارتمانی و تأثیر آن بر احساس رضایت ساکنان، هدف تحقیق حاضر است. فرضیه تحقیق این است که نوع و کیفیت سکونت‌گاه در احساس رضایت ساکنان به‌واسطه عوامل کالبدی، اجتماعی و فردی تأثیرگذار است. در آغاز، به روش تحلیل محتوای متون و با بررسی پیشینه و شناسایی عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی و فیزیکی در ایجاد حس رضایت از مکان سکونت، الگوی نظری پژوهش شکل گرفت. به‌منظور سنجش رضایت‌مندی، یک مطالعه میدانی به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی، با همکاری 50 نفر از ساکنان سه محله که خانه ‌‌تک‌واحدی خود را به آپارتمان تغییر ‌داده‌اند، در شهر زنجان انجام شد و با 20 نفر، مصاحبه کیفی صورت گرفت. تحلیل عوامل مؤثر بر میزان رضایت از نوع مسکن در سه مقیاس (محله، همسایگی و خانه)، حاکی از ارتباط معنادار بین انگیزه تغییر نوع مسکن و احساس رضایت از خانه است. تغییرات اجتماعی در دو مقیاس کلان (محله) و خرد (خانه) نشان‌دهنده کاهش احساس رضایت در خانه آپارتمانی است ولی در مقیاس میانی (همسایگی)، امنیت باعث افزایش رضایت از خانه آپارتمانی شده است. تغییرات فیزیکی آپارتمان نسبت به خانه تک‌واحدی در مقیاس کلان، باعث افزایش احساس رضایت شده اما در مقیاس میانی، خانه آپارتمانی (به دلیل از دست رفتن کیفیت عرصه نیمه‌عمومی) رضایت‌مندی را کاهش داده است. در مقیاس خرد، احساس رضایت از سازمان فضایی خانه‌ تک‌واحدی و احساس رضایت از مصالح و جزئیات خانه آپارتمانی دیده ‌می‌شود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد با گرایش روبه‌رشد گونه آپارتمانی، ارائه الگو‌ها و طرح‌های خلاق در مقیاس میانی و خرد ضروری است. در مقیاس کلان، تقویت ارتباط با طبیعت، تأمین عرصه‌های عمومی- خدماتی، پیش‌بینی کاربری‌های اجتماعی- فرهنگی با‌توجه به ترجیحات و شیوه زندگی و در مقیاس میانی، تخصیص فضاهای جمعی چند‌عملکردی، حفظ سلسله‌مراتب دسترسی‌ها با تأکید بر پیاده و در مقیاس خرد، توجه به تنوع فضایی سازگار با شیوه زندگی و تأمین اندازه بهینه فضاهای جمعی و خدماتی مسکن توصیه می‌شود