چکيده

منطقه آق‌کند در فاصله 48 کیلومتری شمال زنجان واقع شده و بخشی از زیرپهنه طارم در پهنه ساختاری البرز-آذربایجان محسوب می‌شود. سنگ‌های اسیدی رخنمون‌یافته در این منطقه شامل گدازه‌های ریولیتی- ریوداسیتی، پرلیت، پیچستون و ایگنیمبریت به سن الیگوسن هستند. ریولیت¬ها و ریوداسیت¬ها به شکل¬های گنبد و روانه‌های گدازه رخنمون دارند. پرلیت‌ها در بخش¬های پایینی گنبدهای ریولیتی- ریوداسیتی قرار گرفته‌اند. بررسي‌هاي ژئوشيميايي بیانگر ماهیت کالک¬آلکالن و ويژگي کمان ماگمايي برای این سنگ¬ها است. الگوی عناصر کمیاب خاکی این سنگ¬ها نشان¬دهنده غنی¬شدگی آنها در LREE با نسبت بالای LREE/HREE و آنومالی منفی مشخص Eu است. آنومالی¬های مثبت عناصر Pb، Rb و Th در دیاگرام¬های عنکبوتی بیانگر دخالت پوسته قاره¬ای در تکوین و تحول ماگمای مولد سنگ¬های اسیدی این منطقه می¬باشد. در نمودارهای تمایز محیط زمین‌ساختی، سنگ‌های اسیدی منطقه آق‌کند در موقعیت بعد از کوهزایی قرار می‌گیرند. مجموعه شواهد سنگ‌نگاری، سنگ‌شناسی و ژئوشیمی بیانگر این است که در مراحل نهایی بعد از برخورد قاره‌ای، لیتوسفر زیرقاره‌ای ضخیم¬شده البرز، از قاعده پوسته جدا شده و توسط گوشته داغ آستنوسفری جایگزین شده ‌است. بالاآمدگی گوشته داغ آستنوسفری باعث ذوب‌ بخشی لیتوسفر زیرقاره¬ای شده و سنگ‌های بازالتی الیگوسن منطقه مورد مطالعه را به¬وجود آورده است. جایگیری ماگمای بازالتی مزبور در ترازهای بالای پوسته قاره‌ای، موجب ذوب بخشی پوسته شده و ماگماهای اسیدی را تولید کرده است. در اثر سردشدن سریع گدازه‌های اسیدی، سنگ‌های شیشه‌ای مانند ابسیدین تشکیل گریده¬اند که در مجاورت با آب¬های جوی و گرم به پرلیت تبدیل شده‌اند.