چکيده

رخداد معدنی سرب- روی- مس آرپاچای در پهنه فلززایی تکاب- انگوران- تخت¬سلیمان و در فاصله 60 کیلومتری شمال تکاب واقع شده است. سنگ¬های رخنمون¬یافته در منطقه شامل مجموعه¬ای از سنگ-های آتشفشانی، آتشفشانی- رسوبی و رسوبی اليگوميوسن است که توسط توده¬های گابرویی و گرانودیوریتی مورد هجوم قرار گرفته¬اند. کانه¬زایی در این منطقه به¬صورت رگه¬های سیلیسی ¬کانه¬دار درون توده گابرویی رخ داده است. نتایج مطالعات سنگ¬نگاری توده گابرویی نشان می¬دهد که بافت غالب در این سنگ¬ها هتروگرانولار با درشت‌بلورهای پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن است. براساس مطالعات زمین-شیمیایی، این سنگ¬ها مربوط به محيط¬های حاشيه فعال قاره¬ای بوده و ماهیت کالک¬آلکالن دارند. نتایج این مطالعات بیانگر آلایش ماگمای مادر این سنگ¬ها با مواد پوسته‌ای است. براساس مطالعات میکروسکوپی، کانه¬های موجود در کانی¬سازی منطقه مورد مطالعه شامل گالن، اسفالریت، کالکوپیریت و به مقدار کمتر پیریت و کانی‌های باطله شامل کوارتز و کلسیت می¬باشند. ساخت و بافت مواد معدنی و باطله شامل رگه- رگچه‌ای، دانه¬پراکنده، بِرشی، پُرکننده فضای خالی، جعبه¬ای، شانه‌ای، پَر مانند، کاکُلی و جانشینی است. دگرساني گرمابی به بخش¬های سیلیسی، سریسیتی-آرژیلیکی و کربناتی پهنه¬های کانه¬دار محدود می¬شود. در خارج از پهنه‌های کانه¬دار، دگرسانی به‌صورت سریسیتی و کلسیتی- کلریتی¬شدن (دگرسانی پروپلیتیک) گابروی میزبان رخ داده است. چهار مرحله کانه‌زایی در رخداد معدنی آرپاچای قابل تفکیک است. این مراحل با بِرشی و سیلیسی¬شدن سنگ¬های میزبان (مرحله اول) آغاز و به¬ترتیب با ته¬نشست کوارتز، کالکوپیریت و پیریت در رگه¬ها و سیمان گرمابی بِرش¬ها (مرحله دوم)، رگه و رگچه¬های کوارتز- گالن- اسفالریت (مرحله سوم) و سرانجام تشکیل رگه و رگچه¬های منفرد تا دسته رگچه¬های نیمه¬موازی تا متقاطع کوارتزی- کربناتی تأخیری فاقد کانه¬زایی (مرحله چهارم) ادامه یافته است. مقایسه الگوی عناصر REE در بخش¬های کانه¬دار و گابروی میزبان فاقد کانه¬زایی، بیانگر تهی¬شدگی مشخص در میزان این عناصر در بخش¬های کانه¬دار ¬است. این امر می¬تواند بیانگر میزان بالای واکنش بین سیالات کانه¬زا و سنگ میزبان در آرپاچای باشد. ويژگی¬های زمین¬شناسی، کانی¬شناسی و ساخت و بافت رخداد معدنی آرپاچای با نوع سولفیداسیون حدواسط کانسارهای اپی‌ترمال فلزات پایه قابل مقایسه است.